“Ngôn từ không có tội,
lỗi là ở chỗ ta nghe bằng cảm xúc thay vì tư duy.”
— Zịt Kêu Meow Meow 🐥
Giới thiệu ngắn gọn – nhưng không hời hợt
Ta vẫn nghĩ rằng mình tỉnh táo giữa cơn mưa quảng cáo ngoài kia. Ta biết đọc giá, biết tính khuyến mãi, biết so sánh. Nhưng rồi chỉ với ba cụm từ nhẹ nhàng – “chỉ từ…”, “đến gần…”, “…” – ngôn ngữ đã khiến một người có học cũng nhẹ dạ mà rút ví như phản xạ có điều kiện.
Vấn đề không nằm ở việc chúng ta yếu lòng. Mà ở chỗ, chúng ta không ngờ rằng vài con chữ nhỏ lại biết đánh vần đúng vào điểm mù trong não người.
1. “Chỉ từ…” – Cú đánh vào trực giác giá cả
“Chỉ từ 99K cho một bữa buffet!” – đọc xong thấy bụng đói, lòng cũng nhẹ.
Nhưng trong thực tế:
- 99K là giá vé dành cho trẻ em cao dưới 1m2
- Người lớn > 18 tuổi như bạn, giá thật là 259K chưa VAT
- Nước uống tính riêng, khăn lạnh 5K/cái, thuế môi trường, thuế tâm linh…
Ví dụ dễ hiểu:
Bạn bước vào showroom xe, thấy biển: “Chỉ từ 499 triệu cho xe sedan hạng C.” Nhưng bản 499 triệu là bản thiếu thốn mọi tính năng: không màn hình, không cảm biến, không thắng ABS – thậm chí radio cũng là hàng tùy chọn.
Cuối cùng bạn lái về bản 689 triệu “cho yên tâm” – và tự nhủ:
“Ờ, thì cũng gần 500 mà…” (Rồi về nhà tự trách mình sao không học kế toán từ nhỏ.)
2. “Đến gần…” – Kỳ vọng sinh ra từ ngôn từ mập mờ
“Combo trị giá đến gần 10 triệu” nghe như một lời mời gọi sang trọng. Nhưng gần bao nhiêu? 9 triệu? 8 triệu? Hay 7 triệu lẻ lẻ?
Ví dụ thực tế:
Bạn mua khoá học online, ghi: “Trị giá đến gần 5 triệu, nay chỉ còn 1.2 triệu”. Nhưng nội dung chính của khoá học là những video miễn phí trên YouTube, được gộp lại trong giao diện có nhạc nền êm ái.
“Gần 5 triệu” ở đây không sai – chỉ là gần trong lòng người bán. Bạn – người mua – chỉ biết gần khóc vì kỳ vọng không như quảng cáo.
3. “…” – Ba chấm là âm thanh của sự thiếu thông tin
Ba chấm không phải lúc nào cũng gợi mở nghệ thuật. Trong quảng cáo, nó gợi một cảm giác thiếu – để bạn tự bù bằng trí tưởng tượng của chính mình.
“Ưu đãi sốc chỉ hôm nay…” “Giảm giá cho người nhanh tay…” “Khách thân thiết sẽ được ưu tiên…”
Một tình huống cụ thể:
Bạn thấy thông báo flash sale từ một trang TMĐT: “Đừng bỏ lỡ cơ hội cuối cùng…” Bạn click vào: → Hết hàng. → Còn hàng thì không áp dụng cho khu vực bạn ở. → Hoặc sản phẩm đó... không tồn tại từ đầu.
Ba chấm, về bản chất, là một cái bẫy tâm lý kiểu FOMO (fear of missing out) – nỗi sợ bị bỏ lỡ khiến bạn hành động nhanh hơn lý trí.
Một chút kiến thức từ những người đã nói điều này trước ta
Daniel Kahneman – nhà tâm lý học đạt giải Nobel Kinh tế – từng chỉ ra trong cuốn Thinking, Fast and Slow:
“Con người không lựa chọn dựa trên thực tế, mà dựa trên cách thực tế được kể lại.”
Vậy nên bạn không có lỗi khi tin vào “chỉ từ 99K”. Bởi vì lúc ấy, bạn không chọn món ăn, bạn đang chọn cảm giác mình đang mua khôn.
Lời mình muốn nói
Mình không viết bài này để "bóc phốt" ngành quảng cáo. Bởi thật ra, ngôn từ luôn có hai mặt – giống như con dao, có thể thái rau cũng có thể làm đứt tay. Mình chỉ mong, sau bài viết này, khi bạn thấy những từ như:
- “Chỉ từ…” → hãy tự hỏi: Từ đâu đến đâu?
- “Đến gần…” → hãy hỏi: Gần bao nhiêu, và với ai?
- “…” → dừng lại một chút, đừng tưởng tượng hộ họ.
Lời kết – cười mà vẫn nghĩ
“Chúng ta không phải lúc nào cũng bị lừa, đôi khi chỉ là… quá muốn tin.”
Hãy cứ tiêu tiền, hãy cứ mua sắm, hãy cứ yêu cái đẹp. Chỉ cần: trong từng cái bấm “Mua ngay”, hãy có một phần trăm tỉnh táo – để mua mà không múp, hoặc múp mà không ân hận.
— Zịt Kêu Meow Meow 🐥