“Giáo dục” là sự thương mại hoá giấc mơ... trục lợi từ sự ngây thơ của tuổi trẻ?
— Zịt Kêu Meow Meow 🐥
Trên hành lang của một ngôi trường nọ, có một chiếc ghế đá chưa bao giờ được lắng nghe. Nó không biết nói, nhưng ngày nào cũng chứng kiến bao ánh mắt, bao bước chân, và những tiếng thở dài không bao giờ được gọi tên.
Mình đã từng lên tiếng.
Không phải để “vạch lá tìm sâu”, không phải để trở thành kẻ đối đầu, mà đơn giản là – mình nghĩ giáo dục cần được lắng nghe.
Mình viết ra những điều mình thấy, không qua lớp kính màu hồng, không bằng giọng điệu cay độc – chỉ bằng trái tim của một người từng ngồi dưới mái trường, từng tin vào sứ mệnh của giáo dục, và từng nghĩ: nếu ai đó lắng nghe, biết đâu sẽ có điều gì tốt lên?
Và lần này, họ đã phản hồi.
Họ thể hiện mong muốn trao đổi riêng với mình.
Nhưng mình đã chọn cách từ chối khéo – không phải vì né tránh, mà vì mình hiểu:
Nếu thực sự muốn lắng nghe, thì sự trao đổi ấy phải là công khai, là đối thoại trước ánh sáng, là cùng nhìn lại với tất cả học sinh.
Không phải là một cuộc trò chuyện đóng khung chỉ để "làm hài lòng" người góp ý.
Một câu trả lời để làm vừa lòng một cá nhân thì dễ.
Nhưng một cuộc đối thoại để thay đổi bản chất – mới cần lòng dũng cảm.
Và đáng buồn là, lòng dũng cảm ấy... chưa bao giờ đến.
Giáo dục không phải là cái chợ
Không phải nơi có đông người học là thắng, không phải một bảng KPI để “chốt đơn”, để “đạt target”, để “thành công trên giấy”.
Nếu một ngôi trường chỉ coi thành tích tuyển sinh là đích đến, mà quên mất: sau cánh cổng ấy là bao đứa trẻ đang hoang mang giữa bài vở chất đống, giữa những tiết học vô hồn – thì cái họ làm, không phải giáo dục, mà là:
Thương mại hóa giấc mơ, trục lợi từ sự ngây thơ của tuổi trẻ.
Đó là sự thật lạnh lùng, không cần gọt giũa.
Tôi từng thấy ngôi trường ấy tổ chức cả chương trình hướng dẫn sử dụng AI cho giáo viên trên địa phương – hoành tráng, bài bản, đầy tiếng vỗ tay.
Nghe thì tưởng như một bước tiến, nhưng lại không khỏi tự hỏi:
Liệu mục đích thật sự được bao nhiêu phần là "hiểu để dạy tốt hơn", và bao nhiêu phần là "học cách lạm dụng công cụ để làm phai mờ mục tiêu giáo dục"?
Trong khi chính nơi họ đang đứng giảng dạy – căn nhà của chính họ – lại chưa được chăm sóc cẩn thận, từng vết nứt nhỏ vẫn loang dài trên những tâm hồn non nớt.
Nếu giáo dục cứ tiếp tục như vậy – chỉ đổ bê tông thành tích mà không xây móng cho tư duy – thì tương lai của đất nước này sẽ hình thành một lớp trẻ:
- Có bằng cấp, nhưng...
Có bằng mà rỗng, nguy chẳng ngờ,
Có “kiến” trong lòng, mới nở cơ.
Một lớp người:
- Tay cầm bằng, nhưng đầu trống rỗng;
- Giỏi dùng AI để copy, nhưng không biết sáng tạo bằng chính suy nghĩ của mình.
Và khi đó, họ sẽ chẳng thể trở thành những người tạo ra giá trị.
Trong một thế giới mà doanh nghiệp ngày càng sử dụng AI để tự động hóa, để tối ưu chi phí, thì một lớp người "tay không" – chẳng kỹ năng, chẳng tư duy – sẽ chỉ giống như:
Bọt gas nổi lều bều che giấu đáy cốc trống vị.
Lên thật nhanh, loé sáng trong khoảnh khắc, rồi tan biến trong lặng lẽ.
Một thế hệ bọt gas – đó sẽ là bi kịch đau đớn nhất nếu giáo dục không chịu tự soi mình.
Và rồi... lỗi lại đổ về phía học sinh
Ngày nay, không ít trường học đã quen với một mẫu lý do quen thuộc:
"Các bạn ấy không chịu học, lớn rồi thì phải tự chịu trách nhiệm."
Nhưng nếu thế –
Vai trò của người thầy ở đâu?
Nghĩa vụ dẫn dắt, gợi mở tư duy ở đâu?
Nếu thầy cô chỉ đứng đó, phân phát kiến thức như phát tờ rơi, rồi mặc kệ ai nhận thì nhận, ai rơi thì rơi – thì trách nhiệm giáo dục đã bị cắt cụt ngay từ gốc.
Chính vì thứ tư tưởng ấy – tư tưởng “ai giỏi thì sống, ai yếu thì tự chịu” – đang ăn mòn vào tận rễ hệ thống giáo dục.
Chính vì vậy mà những bạn học trò chưa thể kịp được khơi sáng niềm tin, chưa được khơi mở lối tư duy, đã vội nghĩ rằng mình không có cơ hội để làm tốt hơn.
Và họ – những hạt giống chưa kịp nảy mầm – đã bỏ cuộc, trong âm thầm.
Một nền giáo dục chỉ biết trồng hoa đã nở sẵn, mà quên chăm những mầm non yếu ớt,
Là một nền giáo dục tự tay đóng cửa tương lai của chính mình.
Một người làm vườn có tâm sẽ không rời mắt khỏi những mầm cây, dù đất cằn hay mưa nắng thất thường.
Giáo dục cũng vậy – không phải là việc “giao khoán tương lai” cho học sinh, mà là đứng đó, từng ngày, kiên nhẫn, lặng lẽ, và tin rằng:
Dù hôm nay chúng chưa nở hoa, thì mai sau cũng có thể thành rừng.
Im lặng, trong giáo dục, đôi khi không còn là "chưa kịp phản hồi", mà là mặc kệ.
Mà mặc kệ, mới là điều đáng sợ nhất.
Nó không nói rằng bạn đúng hay sai – nó nói rằng bạn không đáng để lắng nghe.
Và khi một tổ chức giáo dục chọn cách đó, thì họ đã tự tay rút cạn linh hồn của chính mình.
Zịt từng nghĩ: chỉ cần nói ra, sẽ có người nghe. Nhưng có lẽ… những điều nói ra không phải để thay đổi thế giới ngay lập tức, mà để nhắc nhở thế giới rằng – có người vẫn còn tỉnh thức.
Nỗi buồn của giáo dục không nằm ở sự thiếu hụt kiến thức, mà là ở sự thiếu hụt lòng tin.
Và nếu không ai lên tiếng nữa – thì ai sẽ giữ ngọn lửa đó?
Zịt Kêu Meow Meow 🐥
Tặng những người trẻ từng thất vọng vì đã tin, nhưng vẫn không ngừng hy vọng.
Bởi vì biết đâu, giấc mơ – chỉ đang đợi một người đủ nhẫn nại để gieo trồng lại lần nữa.