"Tưởng chỉ lướt qua cho vui,
ai ngờ học luôn cả môn logic học đời..."
— Zịt
Khi Zịt vô tình dừng mắt lại
Một chiều buồn như mọi chiều, Zịt lướt Facebook group sinh viên của một trường nọ. Tình cờ đọc được một bài viết rất dài, trình bày về một chương trình thực tập.
Zịt không học ở đó. Không thực tập ở đó. Không quen ai ở đó.
Nhưng bài viết đủ dài để khiến Zịt… không kéo xuống ngay. Và thế là một lần nữa, Zịt lại học thêm một môn – không nằm trong giáo trình.
Những điều khiến Zịt suy nghĩ
1. “Không liên quan đến trường” – nhưng lại viết riêng cho sinh viên trường
Toàn bài nói rằng chương trình không dính dáng gì tới trường nọ.
Nhưng mọi dẫn chứng, lời khẳng định, và giải thích… đều viết riêng cho sinh viên của trường đó, trong group của trường đó.
Zịt chỉ ngẫm:
Nếu không liên quan, tại sao phải giải thích như một người “từng thuộc về” đang muốn được lắng nghe lại?
2. “Không bán dấu” – nhưng có yêu cầu học phí để pass
Không thu tiền để được đóng dấu. Mà thu tiền học – rồi sau đó mới được “pass thực tập”.
Nghe như:
“Tôi không bán vé. Tôi chỉ thu phí để anh được ngồi đúng ghế.”
Zịt không kết luận, chỉ thấy sự khác biệt về cách gọi – nhưng mục đích cuối cùng thì… vẫn nằm ở ví người học.
3. “Ẩn danh chia sẻ thật lòng” – nhưng đúng lúc, đúng ý
Một nhân vật “ẩn danh” xuất hiện, kể lại hành trình đã từng tham gia, xác nhận rằng chương trình rất tốt.
Nhưng lời chia sẻ ấy giống như lời kết hoàn hảo trong một bài PR.
Zịt nhớ đến một khái niệm trong lập luận:
“Fallacy of anonymous authority” – ngụy biện từ nguồn ẩn danh.
Một tiếng nói không thể kiểm chứng – nhưng lại được dùng để kết luận thay cho bằng chứng.
Zịt không đánh giá – chỉ đang suy nghĩ
Zịt không phê phán chương trình. Cũng không bảo ai sai.
Zịt chỉ nghĩ rằng:
Khi điều gì đó thật sự ổn – nó không cần đến 800 chữ để thanh minh.
Nó được chứng minh bằng trải nghiệm thực, bằng lời giới thiệu từ những người không cần ẩn danh, và bằng niềm tin được vun lên từng chút.
Điều Zịt học được sau bài viết
- Minh bạch không cần văn mẫu – mà cần dữ kiện.
- Niềm tin không được xây bằng cảm xúc – mà bằng logic và hành động.
- Một chương trình tốt, không nên cần đến người “ẩn danh” để thuyết phục người chưa từng biết.
Zịt không đi thực tập chỗ đó – nhưng cảm ơn vì một buổi chiều Zịt đã… thực tập tư duy phản biện.
Một lời kết nhẹ nhàng
Zịt không đi qua nhiều công ty. Nhưng Zịt đi qua nhiều bài viết.
Mỗi bài viết là một cơ hội để mình soi lại cái nhìn – và hỏi:
“Mình có tin điều này – vì nó đúng, hay vì nó được viết hay?”
Zịt Kêu Meow Meow 🐥